Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Kanunu Neleri Düzenliyor konusu ile Dr. Mete Tevetoğlu, kanunun kapsamını Hubogi için değerlendirdi.
Ülkemizde son yıllarda, dünyadaki eğilimlere uygun bir şekilde web veya mobil tabanlı olanlar başta olmak üzere yahut diğer araç ve cihazların kullanılmasıyla elektronik ödeme hizmetleri, araçları, yöntemleri kayda değer bir şekilde artış gösterdi. Buna ek olarak online ödemelerde kullanılan ödeme araçları da devrim yaşadı ve para uzun bir evrimden sonra neredeyse tamamen elektronikleşti. Tabi hem elektronik ödeme araçları ve hizmetleri hem de elektronik ödeme paraları açısından bakılında bunun tüm ticaret ve finans hayatını değiştirdiği, değiştirmeye devam edeceği, bazı yönleriyle olumlu bazı yönleriyle olumsuz etkilerinin olacağını görmek, söylemek mümkün. Oyun endüstrisi açısından da online ödeme araç, hizmet ve alt yapılarının hukuki durumu, elektronik para kavramının gelişimi ve yasal durumu yakından takip edilen bir konu ve güncelliğini arttırarak koruyor. Bu nedenle bu yazımızda, ödeme hizmetleri ve elektronik para kavramlarının hukuki durumunu ele alarak oyun endüstrisi için bazı çıkarımlarda bulunmaya gayret edeceğiz.
GENEL OLARAK
6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun 27 Haziran 2013 tarihinde RG’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Kanunun dayanağı Avrupa Birliğinin 2007/64/EC-2009/44EC-2009/110/EC Direktiflerine Uyum İhtiyacı olarak gösterilidi. Kanun önemli ölçüde olmak üzere bu sayılan AB Direktifleri ile uyumlu bir içeriktedir.
Kanunun temel gerekçesi teknolojinin gelişmesi ile nakit dışı ödeme araçlarının yaygınlaşması, Elektronik paranın yaygın kullanımının hukuki alt yapıya ihtiyaç yaratması olarak izah edilmiştir.
Kanunda;
- ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemleri,
- ödeme hizmetlerine,
- ödeme kuruluşlarına ve elektronik para kuruluşları
bir arada düzenlenmiş durumda.
Aşağıda bu üç kavram ve konuyu ayrı başlıklar halinde ele alarak inceleyeceğiz;
A) ELEKTRONİK PARA KURULUŞLARI HAKKINDAKİ DÜZENLEME VE DEĞERLENDİRMELER
Elektronik para genel olarak;
“ihraççıya karsı ileri sürülebilen ve alınan bir fon mukabilinde bir cihaz üzerine yüklenebilen ve ihraççı dışındaki kimselerce bir ödeme aracı olarak kabul gören parasal bir değer” olarak tanımlanmaktadır.
Kanunda ise elektronik para: “Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
Elektronik Paranın ZORUNLU Unsurları Aşağıdaki Şekildedir:
- Yetkili elektronik para kuruluşu tarafından ihraç edilmiş olması ZORUNLU
- Fon karşılığı ihraç edilmiş olması ZORUNLU
- Elektronik olarak saklama ZORUNLU
- Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılması ZORUNLU
- Elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilebilir olması ZORUNLU
- Parasal değer vasfının bulunması ZORUNLU
E Para İhraç Edebilecek Olanlar
- Elektronik para kuruluşu ve Bankalar
- Sadece Kanun kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen tüzel kişilerden oluşabilir.
- Gerçek kişi e para ihraç edemez.
- Yetkilendirme ZORUNLU
Elektronik Paranın İhracı Mukabili Fon
- Banknot, madeni para, kaydi para veya elektronik para FON’dur.
- Elektronik para karşılığında da elektronik para ihraç edilebilir olması karşılık zorunluluğu şartının anlamını yitirmesi riskine yol açabilir bir unsurdur.
- Nelerin fon olarak kabul edileceğine ihraççı karar verir.
- İhraççı sadece kabul etiği fonlara mukabil e para ihraç eder.
Buna gore Banknot, madeni para, kaydi para veya elektronik para FON’dur. İhraçcı elektronik parayı ancak bu sayılanları FON olarak kabul ederek ve bu FONLAR karşılığında üretebilir.
KİMLER ELEKTRONİK PARA İHRAÇ EDEBİLİR?
- 5411 sayılı Kanun uyarınca faaliyet gösteren bankalar ve
- Bu Kanun kapsamında elektronik para çıkarma izni verilen elektronik para kuruluşları dışındaki kişilerin elektronik para ihracı faaliyetinde bulunmaları YASAKTIR.
- Elektronik para ihraç etmek isteyen elektronik para kuruluşu Kuruldan izin almak kaydıyla faaliyette bulunabilir.
Kısaca özetlemek gerekirse sadece BANKALAR ve E PARA ÇIKARMA İZNİ ALANLAR elektronik para ihraç edebilir.
Elektronik Para Kuruluşu Olabilmek İçin ASGARİ ZORUNLULUKLAR
- Şirketin mutlaka Anonim şirket şeklinde kurulması ZORUNLUDUR.
- Şirketin sermayesinde yüzde on ve üzerinde paya sahip olanların ve kontrolü elinde bulunduranların 5411 sayılı Kanunda banka kurucuları için aranan nitelikleri haiz olması ZORUNLUDUR.
- Pay senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması ZORUNLUDUR.
- Nakden ve her türlü muvazaadan ari ödenmiş sermayenin en az beş milyon Türk Lirası olması ZORUNLUDUR.
- Şikayet ve itiraz birimlerinin oluşturulması ZORUNLUDUR.
- Faaliyetlerin sürekliliğine ve elektronik para kullanıcılarına ilişkin fon ve bilgilerin güvenliğine ve gizliliğine dair gerekli tedbirleri alması ZORUNLUDUR.
Faaliyet ve Fon Hesapları
- Elektronik para kuruluşları faaliyetlerini 5411 sayılı Kanunda tanımlanan bankalar aracılığıyla yürütmek ZORUNDADIR.
ÖNEMLİ BİR İSTİSNA
Elektronik parayı ihraç eden kuruluşun sadece kendi mağaza ağında, sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında veya yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilen ön ödemeli araçlar bu Kanun kapsamı dışındadır.
Bu son derece önemli bir istinadır. Sadece kendi mağaza ağında, sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında veya yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilr ön ödemeli araçlar için E Para ihraç izni alınmasına gerek bulunmamaktadır.
Ödeme aracı olan e para sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabiliyorsa yani open network değilse, e para kanuna tabi olunmamakta ve bunun için izin alınmasına gerek bulunmamaktadır.
Yine ödeme aracı olarak kullanılan sanal para üçüncü kişi veya kurumların hizmet veya ürünlerinin satın alınmasında bu üçüncü kişi veya kurumlar tarafından ödeme aracı olarak kabul edilebilir vasıfta değilse bu kanun kapsamında izin alınmasına gerek bulunmayacaktır.
Bu istisna ve tanıma dair kapsam açısından her bir elektronik paranın kanun kapsamında girip girmediğ ayrı ayrı ve özelliklerine gore incelenmelidir.
Yine bu madde kapsamında, sadece belirli bir ürün ve hizmet grubunda, bunların alım satımında ödeme aracı olarak kullanılması halinde bu araçlar elektronik para vasfında olmayacak, bunlar için lisans alınması gerekmeyecektir.
Bu durumda bu araçların asimetrik biçimde, herhangi bir üçüncü kişi tarafından ödeme aracı olarak kabul edilmesi, dolayısıyla tedavül kabiliyeti yoktur. Bu yönüyle de e para tanımı dışında kalmakta ve lisansa tabi olmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
E Para İhraç Limiti
- Elektronik para ihraç eden kuruluş, aldığı fon kadar elektronik para ihraç etmek ZORUNDADIR.
- Aldığı fon miktarından daha fazla e para ihraç edemez.
- Elektronik para ihraç eden kuruluş, elektronik para kullanıcısı tarafından yatırılan fonları gecikmeksizin elektronik paraya çevirerek kullanıma hazır hâle getirmek ZORUNDADIR.
E Para Fonlarının Muhafazası
- Elektronik para kuruluşu, elektronik para ihracı karşılığında topladığı fonları 5411 sayılı Kanunda tanımlanan bankalar nezdinde açılacak ayrı bir hesaba aktarmak suretiyle kullanım süresi boyunca bu hesapta bulundurmak ZORUNDADIR.
- Fonların yatırıldığı bankalar, elektronik para kuruluşunca yatırılan tutarı kullanım süresi boyunca Banka nezdindeki hesaplarında bloke etmek ZORUNDADIR.
Önemli Sınırlandırmalar
- Elektronik para kuruluşu kredi verme faaliyetinde BULUNAMAZ.
- Elektronik para ihraç eden kuruluş, elektronik parayı elinde bulundurma süresine bağlı olarak elektronik para hamiline faiz VEREMEZ ve herhangi bir menfaat SAĞLAYAMAZ.
- Elektronik para kuruluşlarının elektronik para ihracı karşılığında aldığı fonlar, 5411 sayılı Kanunun 60. maddesine göre mevduat veya katılım fonu olarak kabul edilmez
B) ÖDEME HİZMETLERİNE VE ÖDEME KURULUŞLARINA İLİŞKİN DÜZENLEME VE DEĞERLENDİRMELER
Aşağıdaki hizmetler “Ödeme Hizmetleri”dir.
Aşağıdaki faaliyetlerden / hizmetlerden bir veya bir kaçını gerçekleştirenler ÖDEME HİZMET SAĞLAYICISI olarak kabul edilir ve ÖDEME KURULUŞU olarak faaliyette bulunurlar.
- Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkan veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemler,
- Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferi,
- Ödeme aracının ihraç veya kabulü,
- Para havalesi,
- Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemi,
- Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetler
İSTİSNALAR
Aşağıda yer alan işlem ve hizmetler bu Kanun kapsamında ödeme hizmeti olarak değerlendirilmez:
- Ödeme işleminin aracı kullanılmaksızın doğrudan alıcıya nakit olarak yapılması
- Ödeme işleminin, gönderen ya da alıcı namına mal veya hizmet pazarlığına ya da alım satımına yetkili olan ticari temsilci aracılığıyla yapılması (ÖNEMLİ İSTİSNA 1)Kâr amacı gütmeyen veya yardım amacıyla yapılan faaliyetler çerçevesinde paranın nakit olarak toplanması ve teslimi suretiyle yapılan ödeme işlemleri
- Mal veya hizmet alımından kaynaklanan ödeme işleminin gerçekleştirilmesinden hemen önce ödeme hizmeti kullanıcısının açık talebi üzerine, işlemin bir parçası olarak nakit paranın alıcıdan gönderene verildiği hizmetler
- Ödeme hesabına bağlı olmaksızın nakit olarak gerçekleşen döviz alım ve satım işlemleri
- 6102 sayılı Kanun kapsamındaki kıymetli evrak, yabancı banka çekleri, seyahat çekleri ve kâğıt posta havalelerinden herhangi biriyle gerçekleşen ödeme işlemleri
- Sistemlerde; Banka, mutabakat kuruluşu, merkezî karşı taraf, takas odaları, ödeme hizmeti sağlayıcıları ve sistemin diğer katılımcılarının aralarında kendi nam ve hesaplarına gerçekleştirdikleri ödeme işlemleri
- Sermaye Piyasası Kanunu kapsamındaki sermaye piyasası faaliyetleri ile ilgili ödeme işlemleri
- Teknik hizmet sağlayanların sunduğu, ödeme hizmetlerinde provizyon işlemlerinin yapılmasını destekleyen, verinin işlenmesi, saklanması, güvenliğinin sağlanması, gizliliğinin korunması ve doğrulanması ile bilgi teknolojisi, iletişim ağı ve ödeme hizmetleri için kullanılan araçların tedarik ve bakımını kapsayan, teknik hizmet sağlayanların işlemin herhangi bir anında transfer edilen fonun sahibi olmadığı hizmetler
- Sadece ödeme aracını çıkaranın iş yerinde, sınırlı bir hizmet sağlayıcı ağında ya da sınırlı bir mal veya hizmet çeşidi için ödeme aracını ihraç eden ile yapılan ticari bir anlaşma çerçevesinde gerçekleştirilen mal veya hizmet alımında kullanılabilen araçlara ilişkin işlemler (ÖNEMLİ İSTİSNA 2)
- Bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla gerçekleşen, bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisinin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayıcısı arasında sadece aracı olarak faaliyet göstermediği durumlarda, satın alınan mal veya hizmetlerin bilişim veya elektronik haberleşme cihazına aktarıldığı ve söz konusu cihaz aracılığıyla kullanıldığı ödeme işlemleri (ÖNEMLİ İSTİSNA 3)
- Ödeme hizmeti sağlayıcıları ile bunların temsilcileri veya şubeleri arasında kendi nam ve hesaplarına yapılan ödeme işlemleri(ÖNEMLİ İSTİSNA 4)
- Ana şirket ile bağlı ortaklıkları veya bağlı ortaklıkların kendi aralarında gerçekleşen ve aynı gruba ait bir şirket dışında hiçbir ödeme hizmeti sağlayıcısının aracılık etmediği ödeme hizmetleri
- Ödeme hizmetlerinden herhangi birini sunmayan ve ödeme hesabından para çeken müşteri ile yapılmış çerçeve sözleşmenin tarafı olmayan bir hizmet sağlayıcı tarafından işletilen ve kart çıkaran bir veya daha fazla kuruluş adına çalışan ATM’ler aracılığıyla nakit çekimi hizmetleri
Yukarıda işaretli Önemli İstisna 1-2-3 ve hallerine uygun durum ve uygulamalar ödeme hizmeti olarak değerlendirilmeyecek ve bunlar söz konusu ise Ödeme Kuruluşu Faaliyet İzni Alınması Gerekmeyecektir. Buna göre yukarıda işaret edilen ÖNEMLİ İSTİSNALARIN KAPSAMINDA FAALİYET İZNİ ALINMASINAN MUAFİYET HUSUSUNUN VE GEREK GÖRÜLMESİ HALİNDE BU KONUDA KURUMDAN MUAFİYET GÖRÜŞÜ TALEBİNDE BULUNULMASI DEĞERLENDİRİLEBİLİR.
KİMLER ÖDEME HİZMET SAĞLAYICISIDIR
- 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankalar
- Elektronik para kuruluşları
- Ödeme kuruluşları
ödeme hizmeti sağlayıcısıdır.
Banka ve ödeme hizmeti sağlayıcısı dışındaki kişiler ödeme hizmeti sunamazlar.
Böylece, elektronik para ve ödeme hizmetleri kanunu ile bu kavramların tabi tutulduğu şartları genel, ana hatları ile ele almış olduk. Kanunda yer bulan, elektronik para ve ödeme hizmetleri için getirilen tüm düzenlemelerin ve lisans alma zorunluluğunun ilgili ödeme hizmeti, aracı ve kullanılan dijital paranın özelliklerine gore ayrı ayrı ele alınması ve yorumlanması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle, her ödeme işlemine aracılık ödeme hizmeti değildir ve lisansa tabi tutulmamıştır. Yine ödemede kullanılan her elektronik araç veya bakiye kendiliğinden ve istinasız şekilde elektronik para niteliğinde kabul edilmemekte ve lisansa tabi tutulmamaktadır. O nedenle tüm e ticaret işletmeleri, katılımcıları için geçerli olduğu gibi oyun endüstrisinde de ödeme işlemleri, hizmetleri, ödeme araçları ve bakiye veya bakiye oluşturma araçları kendiliğinden ve istisnasız şekilde kanuna dahil ve lisansa tabi bulunmamaktadır.